بازار آریا - نرخ مشارکت اقتصادی بانوان در خراسان رضوی حدود 4/14 درصد است، در حالی که این رقم در کشور به حدود 9درصد می‌رسد. با این حال، با وجود ایجاد زیرساخت‌های تحصیلی طی سه دهه اخیر و حضور بیش از پیش بانوان در دانشگاه‌ها، پرسش‌های زیادی مطرح است که چرا حضور بانوان در عرصه اقتصادی خراسان رضوی به میزان ظرفیت‌هایشان نیست.
بیشتر بخوانید: اخبار روز خبربان
از این رو، برای بررسی این موضوع، شهرآرا در میزگرد تخصصی خود با حضور آذرکیانی‌نژاد، رئیس کانون زنان بازرگانی خراسان رضوی، نورالهدی پورعباس، نایب رئیس کانون زنان بازرگان خراسان رضوی و نرگس شفایی، رئیس کمیسیون بانوان اتاق تعاون خراسان رضوی، به بررسی فرصت‌ها و مشکلات موجود در این حوزه پرداخت.

️چرا سهم بانوان در بازار کار با توجه به توانمندی‌های آنها کم است؟ موانع بر سر فعالیت بانوان چیست؟ کیانی‌نژاد: بیان و شفاف‌سازی در هر بحثی نیمی از راه‌حل هر مسئله‌ای است. وقتی صحبت از فضای اقتصادی بانوان می‌شود، ابتدا باید فضای اقتصادی کشور را بررسی کرد. در حالی که فضای اقتصاد کشور ما نظام‌مند و قانون‌مند نیست. اگرچه قوانین در این حوزه وجود دارد، اما در فضای اقتصادی کشور، ارتباطات و شبکه‌ها ناخودآگاه بر قوانین و ضوابط حاکم هستند.
برای مثال، می‌توان به تسهیلات بانکی اشاره کرد که اگرچه قوانین در این حوزه مشخص است، برخی رؤسای بانک‌ها اختیار دارند تا براساس سلیقه خود عمل کنند. در فضایی که ارتباطات در سایه قوانین شکل می‌گیرد، اهمیت شبکه‌سازی، ارتباطات و لابی‌گری‌ها در اقتصاد کلان پررنگ‌تر می‌شود.
از طرفی، باید یادآور شد که در فرهنگ ما چقدر اجازه حضور بانوان در این ارتباطات وجود دارد تا بتوانند نفوذ کنند و رشد کنند. اگر خانمی بخواهد در منصبی دولتی قرار گیرد، باید از سوی فردی حمایت و سپس معرفی شود که قطعا این اتفاق در آن شبکه‌ها می‌افتد. نتیجه اینکه بانوان از فضای اقتصادی حاکم عقب می‌مانند. اقتصاد را جنسیتی نمی‌دانم و فرمول کلی اقتصادی هم مشخص است.
به نظر من هر کسی که دارای مهارت، توان، دانش، تخصص و منابع بیشتری باشد، شانس بیشتری برای موفقیت دارد. اما وقتی یک فعال اقتصادی خانم قرار است پشت خط مسابقه در فضای اقتصادی همپای آقایان بایستد، منابع و مهارت‌ها را از کجا باید به دست آورد؟ برای مثال، خانمی که قرار است مدیرکل مجموعه‌ای شود، مگر نباید معاونت را تجربه کند؟ آیا این پست‌ها با عدالت توزیع شده است که بانوان موفق به کسب مهارت‌های لازم شوند؟ در این فضا منطقی است که بانوان جا می‌مانند.
پورعباس: طی چند سالی که در فضای اقتصادی حضور داشته‌ام، بزرگ‌ترین مشکل بانوان نبود اطلاعات کافی برای رسیدن به اهدافشان بوده و به همین دلیل دچار سرگردانی می‌شوند. از طرفی، ما شاهد NGO‌های مختلفی هستیم که به صورت موازی کار‌هایی را انجام می‌دهند؛ اما این پرسش مطرح است که آیا اینها می‌توانند بانوان را به اهدافشان برسانند؟
آیا شرایط یکسان در اقتصاد برای بانوان و مردان وجود دارد؟ وقتی صحبت از حضور مردان می‌شود، او در فضایی از شاگردی کنار استادی کار را آغاز می‌کند و پس از سال‌ها کسب تجربه و مهارت، به مرحله استادی می‌رسد و در نهایت می‌تواند کارآفرین شود. کارآفرین‌شدن و ورود به اقتصاد و کسب و کار برای بانوان نیز باید سلسله مراتبی باشد و قطعا یک‌شبه حاصل نمی‌شود. آموزش و اطلاعات الزامی است و باید بدانیم چگونه می‌توان به این اطلاعات دست یافت.
شفایی: آنچه طی 28سال فعالیت اقتصادی در بازار کار تجربه کرده‌ام، این است که مشارکت اقتصادی زنان کمتر از حد معمول بوده است. این در حالی است که سن مشارکت از 15 تا 65 سال است. به طور قطع ایرادات کلی بر بازار وارد است که بانوان امکان رشد در آن را ندارند.
ما هم در زمینه آموزش دچار ضعف هستیم. مدارس کسب و کار در دنیا دوره‌های آموزشی خاصی برای بانوان طراحی کرده‌اند تا مشارکت آنها را افزایش دهند. در ایران هم از این دوره‌ها الهام گرفته و دو دوره برگزار شده است که در آن به این اشاره می‌شود که افراد، به‌ویژه بانوان فعال اقتصادی چگونه می‌توانند حضور خود را در حوزه اقتصاد افزایش دهند.

️چه راهکار‌هایی برای تقویت مشارکت اقتصادی بانوان می‌توان اجرا کرد؟ آیا راهکار تبعیض مثبت مؤثر است؟ کیانی‌نژاد: در حال حاضر حدود 700کارت اتاق بازرگانی برای بانوان در اتاق مشهد صادر شده است. این در حالی است که بیش از دو هزار نفر در اتاق بازرگانی مشهد عضو هستند. به نظر من برای دختران جوان و نسل بعدی باید برنامه‌ریزی کنیم. می‌توان نام آن را تبعیض مثبت یا برنامه ویژه گذاشت.
اگر به رشد بانوان در سطح اقتصاد کلان فکر می‌کنیم، باید این برنامه را داشته باشیم و در آن هر چیزی که سبب مهارت‌آموزی، توانمندسازی و کسب دانش می‌شود، مدنظر قرار دهیم. در واقع، برای ورود بانوان به عرصه اقتصاد ملی و بین‌المللی، باید خط اعتباری، منابع ویژه، شبکه‌سازی، آموزش و... فراهم کنیم تا آنها هرچه سریع‌تر به پشت خط مسابقه برسند و از آن زمان به بعد، دیگر جنسیت مطرح نباشد.
زیرا از آنجا به بعد مساوات و عدالت وجود دارد و هر فرد براساس توان و ظرفیت خود برداشت می‌کند. اما برای رسیدن به این نقطه، باید برنامه ویژه وجود داشته باشد. بحث شبکه‌سازی نیز مطرح است و حمایت‌هایی مانند تسهیلگری در تخصیص منابع فیزیکی کسب و کار و حمایت از استارتاپ‌ها و شتاب‌دهنده‌ها ضروری است.
در خراسان رضوی، اقتصاد در سطح خرد و متوسط است و حدود 70درصد مشاغل بانوان نیز در این دسته قرار دارد. ایجاد فضا‌های کار و تسهیلات مالی در برنامه‌ریزی می‌تواند کمک کند تا بانوان هرچه زودتر مهارت‌ها و توانمندی‌های خود را ارتقا دهند و وارد فضای اقتصاد کلان ملی و بین‌المللی شوند.
پورعباس: یکی از کار‌هایی که می‌توانیم به خوبی انجام دهیم، آموزش در حوزه شبکه‌سازی است. در تمام دنیا مبحثی به نام آموزش رهبری برای بانوان وجود دارد که بسیار متفاوت‌تر از آموزش برای مردان است. حتی سرفصل‌های آن نیز متفاوت است. در دنیا این آموزش‌ها در حال انجام است و حتی آموزش‌های دیگری مانند تعادل بین زندگی و کسب‌وکار وجود دارد که این یک درس آموزشی در دانشگاه‌های جهان تدریس می‌شود.
هر کسی که می‌خواهد کارآفرین شود باید این دوره را بگذراند تا بتواند تعادل را بین کسب‌وکار و زندگی‌اش رعایت کند. حتی جداولی به شما ارائه می‌دهند که ساعت کاری‌تان را چگونه می‌گذرانید، چقدر تفریح دارید و چقدر با خانواده‌تان وقت می‌گذرانید. اینها وجود دارد و متأسفانه ما هنوز نتوانسته‌ایم این موارد را اجرایی کنیم. مهارت‌های نرم، مهارت‌های غیرتخصصی و غیرفنی هستند که در زمینه‌های شغلی، تحصیلی و اجتماعی اثرگذارند.
برخی از مهم‌ترین مهارت‌های نرم شامل تفکر انتقادی، حل مسئله، رهبری، مدیریت زمان، انگیزه، کار گروهی، خلاقیت، مذاکره، ریسک‌پذیری، مدیریت تعارض و... می‌شوند. مهارت‌های نرم به عنوان یکی از مهم‌ترین مهارت‌های مورد نیاز افراد باعث پیشرفت شغلی و تقویت روابط مختلف در زندگی می‌شوند.
️چگونه می‌توان از اقتصاد مدرن حاکم بر دنیا و فضا‌های مجازی و استارتاپ‌ها برای مشارکت بانوان بهره برد؟ پورعباس: با توجه به اینکه بیشتر استارتاپ‌ها در زمینه فناوری فعالیت می‌کنند، می‌توانند از فناوری‌های نوینی مانند هوش مصنوعی بهره بگیرند تا به حل مسائل مربوط به شرایط شغلی زنان کمک کنند. به عنوان مثال، یک استارتاپ می‌تواند یک سامانه هوش مصنوعی ایجاد کند که به زنان کمک کند تا فرصت‌های شغلی مناسب‌تری را پیدا کنند و شرایط کاری خود بهبود بخشند.
یکی از راهکار‌هایی که استارتاپ‌ها می‌توانند به ارائه آنها بپردازند، ایجاد پلتفرم‌ها و بستر‌هایی برای اشتغال زنان است. این پلتفرم‌ها می‌توانند به زنان این امکان را بدهند تا مهارت‌ها و توانایی‌های خود را به اشتراک بگذارند و به دنبال فرصت‌های شغلی مناسب بگردند.
به عنوان مثال، یک استارتاپ می‌تواند یک پلتفرم آنلاین ایجاد کند که به زنان این امکان را بدهد تا رزومه خود را آپلود کنند و به دنبال فرصت‌های شغلی در زمینه‌های مختلف بگردند. استارتاپ‌ها می‌توانند به ارائه خدمات و محصولاتی بپردازند که به زنان کمک کنند تا به شغل‌های خود ادامه دهند و بهبود شرایط کاری خود را تجربه کنند.
به عنوان مثال، یک استارتاپ می‌تواند یک اپلیکیشن موبایل ارائه کند که به زنان کمک کند تا ارتباط بیشتری با سایر زنان در حوزه کاری خود برقرار کنند و از تجارب و دانش آنان بهره‌مند شوند.
شفایی: با توجه به اصل44 قانون اساسی که نظام اقتصادی کشور را به سه بخش دولتی، خصوصی و تعاونی تقسیم می‌کند سهم بخش تعاون که به عنوان مکمل بخش دولتی و خصوصی است کمتر از 8درصد است که سهم تعاونی‌های بانوان در این مشارکت کمتر از یک درصد است.
تعاونی زنان به تعاونی‌هایی اطلاق می‌شود که 70درصد اعضای آن تعاونی را بانوان تشکیل بدهند در حال حاضر 7700تعاونی فعال در سطح استان خراسان رضوی وجوددارد که کمتر از یک درصد این تعاونی‌ها در حوزه زنان است. در قانون بخش تعاون حمایت‌ها و معافیت‌هایی برای تعاونی‌های بانوان از جمله معافیت‌های مالیاتی، تخفیف حق بیمه سهم کارفرما، تسهیلات با بهره کم و بلندمدت وجود دارد که به دلیل نبود اطلاع‌رسانی کافی سهم بانوان در اقتصاد تعاونی کمتر است. 
همچنین می‌توان به معافیت مالیاتی دائم تعاونی‌های فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، تعاونی‌هایی که در حوزه روستا فعالیت دارند نیز اشاره کرد. در مجموع بخش تعاون ظرفیت‌های زیادی برای توسعه فعالیت بانوان در حوزه اقتصاد دارد و از این ظرفیت می‌توان برای افزایش نرخ مشارکت بانوان استفاده کرد. حوزه تعاون بستر خوبی برای گسترش فعالیت استارتاپ‌های بانوان دارد. تشکیل تعاونی در این حوزه می‌تواند بستر‌های گسترش مشارکت اقتصادی بانوان را فراهم کند.